Bijeenkomsten
19 januari 2022: Impact van digitalisering op business modellen
De interessegroep kritisch denken van informatie heeft in 2022 het thema digitale transformatie centraal staan. In vijf sessies wordt de impact van digitalisering op vijf aspectgebieden bepaald: op business modellen, bestuur, brede welvaart, veiligheid en publieke waarden. Deze thema's zijn afgeleid uit het rapport "toekomstverkenning digitalisering 2030". Centraal in al deze sessies staat de impact vanuit het perspectief van informatieprofessionals.
In de eerste sessie in de reeks kijken we naar de impact van digitalisering op business modellen. Welke fundamentele veranderingen zijn nodig in het business model van organisaties? Welke business modellen werken niet meer en vragen verandering? Welke nieuwe business modellen zijn aan het ontstaan? De toekomstverkenning ziet vooral een verschuiving naar geïntegreerde ecosystemen, waarbij grote techspelers het meest profiteren.Los daarvan zijn er tevens decentrale initiatieven.
De sessie is in sterke mate interactief. Na een korte inleiding door de initiatiefnemers volgt een uitwerking in deelgroepen die ieder een apart aspect belichten vanuit het perspectief van de informatieprofessional: kennis, vaardigheden, houding en "what's in it for me". Het resultaat wordt plenair kritisch bevraagd en verder teruggebracht tot de essentie. Het eindresultaat wordt gecombineerd met de resultaten van de andere sessies in de reeks tot een poster, die zal worden gepresenteerd op de Digital Architecture Design Day.
De interessegroep kritisch denken van informatie wordt ondersteund door het KNVI en het Digital Architects Network.
Voor meer informatie: KNVI website
24 november 2021: Grenzen aan informatie - a call to action
In een eerdere sessie is een eerste verkenning uitgevoerd naar de grenzen van informatie, geredeneerd vanuit universele menselijke waarden. In deze sessie hebben Rob Kruijk, Martijn Sasse en Danny Greefhorst de deelnemers verder meegenomen in het verkennen van deze grenzen. Deelnemers zijn gezamenlijk aan de slag gegaan met de doorvertaling maken naar praktische oplossingen voor informatieprofessionals.
26 oktober 2021: Filosofisch café: de Waarde van Informatie
Saskia Giesbers en Danny Greefhorst hebben deelnemers deze avond meegenomen de diepte in rond de waarde van informatie. Informatie is de kern van ons vak, maar hoe waardevol is dat nu helemaal?
Het onderwerp is verkend met twee invalshoeken:
- Het denkproces: hoe denk je na over de waarde van informatie, welke rol speelt waarde bij de doelen waar jij je mee bezig houdt?
- De criteria: waar let je op als je de waarde van informatie beoordeeld? Is dat afhankelijk van bijvoorbeeld je rol en je doel? Ben je over de tijd naar andere aspecten gaan kijken?
15 juni 2021: Grenzen aan informatie
Het digitaliseren van menselijke interacties en transacties bevindt zich in een fase van wildgroei. Dit wordt gedreven door de voortdurende voortgang van data en communicatie technologieën en de vele zeer aantrekkelijke verdienmodellen die mogelijk zijn. Machtsconcentraties en misbruik maken de digitale ruimte onveilig en moeilijk te reguleren. Het beschermen van de menselijke maat is een uitdaging voor wetenschap, economie, politiek en rechtspraak.
In deze sessie hebben Rob Kruijk, Martijn Sasse en Danny Greefhorst de deelnemers meegenomen in een verkenning aan grenzen aan informatie. Daarin is interactief vanuit universele menselijke waarden gekeken.
11 mei 2021: Kritisch denken van informatie
In deze workshop kritisch denken presenteren Petra Adema en Theo Theunissen twee perspectieven. Het eerste perspectief levert een bijdrage aan hoe je theoretische en empirische wetenschap kunt toetsen en valideren. Het tweede perspectief leert je kritisch reflecteren op je professioneel handelen met als onderwerp het begrip informatie. Zij onderbouwen de perspectieven met kernbegrippen in een historische en systematische context.
Aan het einde van deze workshop…
- Heb je begrip van belangrijkste concepten
- Weet je hoe je kritisch op methoden kunt zijn - Theoretisch, van termen naar theorie. Empirisch, van probleem naar oplossing. Overeenkomsten, verschillen en samenhang: Overeenkomst in (gebrek aan) solide uitgangspunten zoals bijv. assumpties. Verschillen in redeneerschema’s. Samenhang: theorie gebruiken bij probleem oplossen
- Weet je hoe je kritisch kunt zijn op je eigen professioneel handelen en dat van anderen. Assessment van resultaten. Introspectie en reflectie op totstandkoming van resultaten.
- Kun je deze takeaways goed gebruiken. Validiteit van theoretisch en empirisch onderzoek toetsen. Continu verbeteren van jezelf en anderen: lifelong learning.
13 april 2021: Denken over complexiteit en variëteit
De wereld waarin wij leven, werken en denken is niet eenvoudig. Onze wereld is best ingewikkeld. Maar is alles even chaotisch, ingewikkeld of complex? En is het altijd verstandig om met bijvoorbeeld modellen of metaforen onze omgeving te willen vereenvoudigen? Moeten we inzoomen of uitzoomen?
In de sessie van 13 april 2021 zullen Martijn Sasse, Jasper Ligthart en Hans Nouwens ieder op hun manier vertellen over verschillende soorten complexiteit en waarom het belangrijk is om deze verschillen te onderkennen.
Hoe kan denken over Variety, de eenheid van complexiteit, ons helpen bij het maken van verstandige keuzes voor bijvoorbeeld het inrichten van organisaties, processen of informatiesystemen? Welke tot nu toe bekende denkgereedschappen reduceren complexiteit, en welke versterken deze juist? Zijn er andere denkgereedschappen die we kunnen toevoegen aan onze gereedschapskist?
In twee breakout-sessies proberen we een deel van deze vragen te beantwoorden om zo samen een begrip te ontwikkelen over het denken rondom complexiteit. Denk je met ons mee?
22 september 2020: Architecto ergo sum? Kritisch (zelf)onderzoek naar het denken van architecten
Het Nederlands Architectuur Forum organiseert op 22 september een NAF Insight met daarin een kritische reflectie op het denken van architecten. Leden van het KNVI zijn ook van harte welkom op dit evenement. Het aantal plaatsen is beperkt, dus wees er snel bij!
Architecten in de digitale wereld hebben de afgelopen decennia geprobeerd een professie vorm te geven, geïnspireerd door hun naamgenoten in de fysieke leefomgeving. Een architect die in de digitale wereld een systeem vormgeeft is vergelijkbaar met een architect van een gebouw. Een architect die een organisatie als geheel vormgeeft (ook wel: “enterprise-architect”) is vergelijkbaar met een planoloog. Na een aantal decennia moeten we constateren dat architecten in de digitale wereld nog niet definitief zijn doorgebroken. Anderen beweren zelfs dat de rol architect in de context Agile helemaal niet meer nodig is. Een goed moment voor een kritische reflectie.
De interessegroep “kritisch denken van informatie” organiseert samen met het Nederlands Architectuur Forum een NAF Insight voor een reflectie. De interessegroep denkt dat bestaande denkbeelden kritisch moeten worden beoordeeld. Als mensen hebben we nu eenmaal de natuurlijke aanleg te geloven wat anderen ons vertellen en ons heteronoom te gedragen. We stellen deze beelden ter discussie en willen verborgen aannames, onlogische redeneringen en denkfouten herkennen en voorkomen. Autonome professionals zijn kritische denkers, die zichzelf en anderen uitdagen.
In deze sessie zullen we het vak van architect in de digitale wereld kritisch benaderen. We stellen ter discussie of dat wat we doen altijd wel “architectuur” genoemd kan worden of dat er beter andere labels op dingen geplakt kan worden. Is een architect wel onderscheidend ten opzichte van andere informatieprofessionals? Zouden we de titel in de toekomst nog wel moeten gebruiken? En als dat niet verstandig is, in welke vorm zouden we de dingen die architecten doen moeten reframen?
27 november 2019: Music Thinking
Introduction to Music Thinking - How to change your business with six cues
Music as a universal principle has the power to connect. Music itself is neither good or bad, it’s just different. Thats why you can use music for a better understanding of the different dynamics in a team or your organisation and how to start a meaningful collaboration.
Christof Zürn is gespecialiseerd in het helpen van individuen, teams en organisaties om de stap te maken van iteratie naar innovatie en transformatie. Hij heeft meer dan 20 jaar ervaring in meerdere rollen, zoals Creative Director, Design Thinking Coach, Service Designer of Muzikant. Christof ontwikkelde tools, trainingen en workshops om mensen te inspireren om vanuit verschillende perspectieven te denken met het doel te begrijpen, innoveren en samenwerken. Christof heeft een opleiding als meubelmaker, een master of arts in Muziekwetenschappen, Filosofie en Kunstgeschiedenis aan het Karlsruhe Institute of Technology. Hij is oprichter van Musicthinking.com en auteur van de Music Thinking Jam Cards.
3 september 2019: Denkadviseren
Op 3 september organiseert de interessegroep kritisch denken van informatie een sessie waarin Dr. Edu Feltmann vertelt over "denkadviseren".
Het woord ‘denkadviseren’ staat voor de gedachte dat bij elke vorm van ‘adviseren’ het denkwerk door de klant cruciaal is en dat het taalgebruik en de attitude van de adviseur daarbij van meer betekenis zijn dan diens kennis of vaardigheden. Deze ’psycho-linguïstische’ zienswijze op adviseren is ontwikkeld door Edu Feltmann, vanuit zijn praktijktheorie over “Adviseren bij Organiseren”, waarop hij in 1984 promoveerde. Denkadviseren is een aandachtig, subtiel, psychologisch en taalkundig interactieproces.
Dr. Edu Feltmann, organisatiepsycholoog en ‘denkadviseur’, werkt vanuit het IGOP: het Instituut voor Groeps- en Organisatiepsychologie b.v., waarvan hij sinds 1972 de oprichter-eigenaar is, als voortzetting van zijn in1967 begonnen adviespraktijk.
Inschrijven kan via de KNVI website
15 juli 2019: Denkgereedschappen
In deze sessie wordt een aanzet gegeven tot een catalogus van denkgereedschappen. In de sessie wordt een opzet gemaakt voor de structuur en inhoud. In eerdere bijeenkomsten zijn al allerlei denkgereedschappen de revue gepasseerd. Er kunnen ook andere denkgereedschappen worden toegevoegd.
Inschrijven kan via de KNVI website
3 juni 2019: Dynamische Oordeelsvorming
In de werkgroep Kritisch denken van informatie verkennen we denkgereedschappen om onszelf en elkaar te helpen ons werk te verbeteren. Het model Dynamische Oordeelsvorming (DO) is een hulpmiddel voor het:
- (h)erkennen van je eigen gevoelens in samenhang met een vraag of probleem
- inzicht krijgen in een vraag of een probleem
- je kunnen oriënteren op een doel
- zicht krijgen op mogelijkheden om dat doel te bereiken
- kiezen voor een oplossing door het nemen van een besluit
Het model DO is geen procesmodel maar een bewegingsmodel. Kennis ontwikkelen en keuzes maken vragen om wisselwerkingen (dialogen) tussen polariteiten:
- verleden (kenweg/inzicht) <- en -> toekomst (keuzeweg/besluit)
- waarnemen (feiten) <- en -> denken (begrippen)
- willen (doen) <- en -> handelen (middelen)
In het model DO is oordeelsvorming het (innerlijk) proces van benoemen van gevoelens, trekken van conclusies en nemen van besluiten. Dit proces verloopt niet lineair tijdsvolgordelijk. Wel is sprake van een min of meer ritmisch proces tussen de polen met een zeker patroon of regelmaat. Als je die dynamiek gaat herkennen kan je vervolgens bewust het ritme gaan verzorgen en daarmee de kwaliteit van je eigen oordeelsvorming en die van gesprekken met anderen verhogen.
Martijn Sasse is voorzitter van de vakgroepen informatiemanagement en business analyse bij IVO Rechtspraak. Hij werkt inmiddels 20 jaar met het model dynamische oordeelsvorming als belangrijk hulpmiddel in allerlei situaties, waarvan de laatste 10 jaar in de omgeving van de Rechtspraak. Het model DO vormt ook de basis voor de beschrijving van de kenniswerker in het boek "Ruimte voor mens en organisatie" waarvan Martijn co-auteur is. In dat boek plaatst Martijn het model dat stamt uit de jaren 70 van de twintigste eeuw in het huidige digitale tijdperk.
De presentatie is hier beschikbaar.
Het resultaat van de sessie was het inzichtelijke besluit om als werkgroep langs te komen bij andere informatieprofessionals om ze te helpen met het verbeteren van hun denkproces en daarmee te komen tot betere oordelen en besluiten, naast dat het voor een ieder leerzaam is. Als werkgroep brengen we veel kennis en ervaring, ondermeer met verschillende denkmodellen. We zorgen ook dat het een leuke sessie is en verzekeren een goede voorbereiding.
Aanvullend is er een gemeenschappelijke behoefte aan het toepassen van allerlei denkmodellen en is de vraag aan een ieder om ideeën in te brengen voor denkmodellen.
6 maart 2019 : Open, Kritisch en Ethisch Redeneren
Onverschilligheid is een belangrijke valkuil. We zijn geneigd ons niet bewust te bekommeren over wat goed of slecht is en ons te laten leiden door wat anderen goedkeuren of afkeuren. Dergelijk gedrag is niet goed en zeker niet slim. We zouden autonoom moeten zijn en ons bewust moeten zijn van moraliteit. In meer algemene zin zouden we open moeten communiceren, kritisch moeten denken en ethisch moeten beschouwen. Op deze avond neemt PP Verroen ons mee in zijn aanpak voor Open, Kritisch en Ethisch redeneren. Op zijn geheel eigen wijze zal hij ons bewust maken van onze adiaforie.
De sessie vindt plaats van 17.30 - 20.30 bij Seven op de Mariaplaats 7 in Utrecht. Er zal voor een eenvoudige maaltijd worden gezorgd.
Informatie over Open, Kritisch, Ethisch Redeneden en over Smart is te vinden op de website van PP.
27 november 2018 : Cybernetica en Viable Systems Model
Ed van der Winden is auteur van een boek over cybernetica en Viable Systems Model getiteld "Waarom gaan dingen nou nooit eens een beetje vanzelf? En waarom dat de verkeerde vraag is.". Hij vindt dat meer mensen kennis moeten nemen van de fundamenteel andere manier van denken die aan de cybernetica ten grondslag ligt. Het Viable Systems model is beschreven door Stafford Beer. Hij definieerde cybernetica als de wetenschap van “effective organization”. Zijn Viable System Model is van toepassing op elke denkbare organisatie. Het is gebaseerd op de werking van het menselijk zenuwstelsel en beschrijft de functionele overeenkomsten tussen organisaties en organismen. Waar het model in eerste instantie vooral overkomt als een zeer bruikbare analogie is in de loop der jaren gebleken dat het meer is dan dat. Het laat zien dat organisaties letterlijk beschouwd kunnen worden als organismen, hoe verschillend de daadwerkelijke verschijningsvorm van een organisatie en een biologisch levend wezen dan ook wel niet mogen zijn. Dit gegeven leidt tot ontzettend veel inzichten en aanknopingspunten om onszelf als mensen veel effectiever te organiseren.
Ed van der Winden is al ruim 20 jaar werkzaam als architect waarvan de laatste 8 jaar als zelfstandige. Vier jaar geleden is hij op de wetenschap van de cybernetica gestuit en sindsdien is hij daar letterlijk dagelijks mee bezig, zowel professioneel als prive. Hij beschouwt Stafford Beer als zijn intellectuele held. Hij is tot de overtuiging gekomen dat hij thuis hoort in het rijtje van Newton, Darwin en Einstein. Hij weet dat dat grote woorden zijn, en weet dat het dan ook zijn plicht is om jullie mee te nemen in de redenen waarom.
De presentatie is hier te downloaden.
3 oktober 2018 : Fundamentele creativiteit: 8 keer ánders kijken naar de werkelijkheid
Op 3 oktober zal er een gecombineerde KNVI sessie en NAF Insight plaatsvinden van de werkgroep kritisch denken van informatie. Deze sessie zal worden verzorgd door Paul Wouters, auteur van het boek Denkgereedschap 2.0. De titel van de sessie is "Fundamentele creativiteit: 8 keer ánders kijken naar de werkelijkheid"
Filosoof en organisatiekundige Paul Wouters kijkt naar filosofie als de functie die in onze cultuur steeds weer serieuze crises in zingeving tracht op te lossen. Waar en wanneer mensen massaal het spoor bijster raakten, ontstonden nieuwe manieren van denken, een andere kijk op de werkelijkheid, die vervolgens onze hele cultuur doordesemde. Die fundamenteel verschillende denkgereedschappen raken wel eens uit de mode, maar ze verouderen niet. Dat betekent dus dat we voor ongetemde problemen waar we nu tegenaan lopen een goed gesorteerde gereedschapskist ter beschikking hebben, ontwikkeld in de loop van ruim 25 eeuwen. In zijn boek Denkgereedschap 2.0 beschrijft Paul de acht fundamentele gereedschappen en laat zien hoe ze werken. In zijn presentatie zal Paul de gereedschappen vooral op een intuïtief niveau aanreiken, door middel van beeldende kunst en, af en toe, een muziekfragment. De belofte is dat je na deze presentatie begeesterd en verwonderd wordt achtergelaten.
12 juni: werkgroep bijeenkomst
In deze vijfde bijeenkomst bespreken we het informatievierluik dat in de context van het gegevenslandschap van de overheid is opgesteld door Paul Oude Luttighuis. Het biedt een visie op de rangschikking van het gegevenslandschap door hier vanuit vier perspectieven naar te kijken. Hierdoor ontstaat zicht op belangrijke verschillen, overeenkomsten en afhankelijkheden.
13 maart 2018: werkgroep bijeenkomst
De alweer vierde workshop van onze werkgroep, met als thema "Architecting" En omdat ik ook niet weet wat dat dan is, heb ik met mijn white hat een paar artikelen gevonden:
- ‘Architecting’ is a word: http://bit.ly/2mMwoaC
- Architecting a Verb? http://bit.ly/2mKXkrn
De stelling van
- Paul Oude Luttighuis is “Architectuur is vormgeven aan bedoelingen van opdrachtgevers en aan de effecten daarvan.”
- Peter de Haan (geleend van GEA) “(Bedrijfs)vraagstukken worden effectiever opgelost als ze worden beschouwd vanuit een integraal en samenhangend richtinggevend kader, waarbij alle voor het (bedrijfs)vraagstuk relevante invalshoeken en stakeholders zijn meegenomen”.
- Peter de Haan (bron: Systems Architecting, a Business Perspective by Wouter Muller) is “Archtecting places the processes of (systems) architecting in a broader context by juxtaposing the relationship of the (systems) architect with enterprise and management.
- Jasper Ligthart is: "Het werk van een informatie architect gaat over het organiseren van afstemming tussen mensen, processen, systemen en organisaties. Soms zit daar ook een informatie/ICT component bij."
- Andre van Dalen is: "Een goede Solution Architectuur wordt gekenmerkt door een holistische aanpak en bijbehorend allesomvattend overzicht van aspecten die van enterprise level inzoomen tot aan infrastructuur en van bedrijfsprocessen tot aan software design."
- Danny Greefhorst is: "Architectuur is vooral creatief en kritisch denken"
- Petra Adema is: "Architectuur ondersteunt het doelgericht en planmatig veranderen (verbeelden) van de inrichting van een organisatie. Het gaat over inzicht en overzicht in de huidige en gewenste structuur en samenhang van diensten, processen, organisatie, informatie, applicaties en ICT (structureren). Het gaat over criteria waarom de ene structuur mogelijk te verkiezen is boven een andere structuur (afstemmen)."
P.P. Verroen: Veel van deze stellingen lijken mij (pogingen tot) definities? Wellicht leuk om te proberen samen tot een onderbouwde definitie te komen? Ik heb een definitiemachine gemaakt. Probeer hem eens: https://www.ppintaal.nl/Downloads/Definitiemachine_0.1.xlsx
Zie ook Competenties voor informatiemanagement, architectuur en governance.
16 januari 2018: werkgroep bijeenkomst
Op 16 januari heeft er een meeting van de werkgroep plaats gevonden in Utrecht. Deze ging over fake news. Marcel Dohmen heeft hiervoor een probleemstelling beschreven.
De stelling van
- Danny Greefhorst is: De overheid dient traceerbaarheid van haar eigen berichtgeving te borgen en dat van anderen te stimuleren
- Paul Oude Luttighuis is: Fake news is een ontworpen feature van het Web.
- Paul Timmerman is: De overheid dient de openbare orde op het web te gaan reguleren om aantoonbaar fake-news dat de openbare orde verstoren kan zoveel mogelijk te voorkomen.
- Petra Adema is: Fake news is doelbewuste desinformatie en als zodanig liegen
- Martijn Sasse is: Fake news is niets nieuws
- P.P. Verroen: Nepnieuws is een Fundgrube voor kritische denkers -en confronterend als een lachspiegel.
- Marcel Dohmen is: onderdeel van deze bijdrage
- Andre van Dalen is: Laag globaal opleidingsniveau leidt tot "Fake News" misvatting
- Jasper Ligthart is: De toename aan fake news is het gevolg van het verloren evenwicht tussen twee functies van media: Waarheidsvinding en het trekken van de aandacht van de consument.
Bovenstaand stellingen zijn besproken, kritisch beschouwd en van allerlei kanten belicht. Belangrijke inzichten daarbij zijn dat waarheid een te absoluut begrip is, wat waarheid en waarde tegenover elkaar staan en kritische beoordeling essentieel is. Om vertrouwen te krijgen in de geloofwaardigheid van berichtgeving is ondermeer traceerbaarheid middels bronvermelding belangrijk. We hebben in de sessie gezamenlijk gewerkt aan de Good Life Agency, een fictief bureau dat mensen kan helpen om succes uit te stralen. De resulterende mindmap is beschikbaar.
16 en 17 november 2017: Landelijk Architectuur Congres
Op 17 november heeft de werkgroep een workshop georganiseerd op het Landelijk Architectuur Congres. In deze workshop zijn verschillende denktechnieken gepresenteerd zoals de Elements of Thought techniek van Linda Elder en Richard Paul, denkgereedschappen uit het boek Denkgereedschap 2.0 van Paul Wouters en de denkgereedschappen P.P. Verroen. Deelnemers zijn aan de slag gegaan met een aantal ethische vraagstukken.
De presentaties van de workshop:
Het resultaat van de workshop:
- Moet de ontwikkelaar van een autonoom systeem expliciete moraliteitsregels opnemen?
- De output van architectuur is waardenvrij
- Zitten er morele aannames in architectuur frameworks?
26 september 2017: KNVI sessie
Er heeft op 26 september 2017 een sessie plaatsgevonden georganiseerd door de werkgroep in samenwerking met de special interest group architectuur van het KNVI. In de sessie is een inleiding gegeven in het onderwerp, zijn een aantal technieken voor kritisch denken gepresenteerd en is aan de slag gegaan met een aantal concrete vraagstukken op het gebied van informatie.
De volgende presentaties zijn verzorgd op deze sessie:
- Inleiding en Critical Thinking door Danny Greefhorst
- Inleiding PAC, MAC en Plus-Min-Interessant door P.P. Verroen
- Denkgereedschap 2.0 door Alcedo Coenen
Er zijn een aantal stellingen kritisch besproken in de sessie. De resultaten vind je hier: